Subscribe to download
T-34/85

T-34 – radziecki czołg średni produkowany w latach 1941–1958.

W chwili pojawienia się na froncie II wojny światowej stanowił zaskoczenie dla Niemców ze względu na duży kaliber armaty i grubość pancerza. Miał opinię pojazdu, którego wykorzystanie znacząco wpłynęło na przebieg wojny[2]. Początkowo produkowany w Charkowskiej Fabryce Parowozów im. Kominternu, był podstawą uzbrojenia radzieckich sił pancernych w latach 1941–1945. Podczas wojny był pojazdem pancernym wyprodukowanym w największej liczbie egzemplarzy. Był też drugim, pod względem wielkości produkcji, czołgiem wszech czasów – po swoim następcy, czołgu serii T-54/55[3]. W 1996 roku T-34 był nadal używany przez 27 krajów świata.

Czołg T-34 powstał jako rozwinięcie serii czołgów pościgowych (szybkobieżnych) BT. Zastąpił w eksploatacji pojazdy: BT-5, BT-7 oraz czołg wsparcia piechoty T-26[1]. Wyróżniał się solidnym pancerzem i dużą siłą ognia. Początkowo jego skuteczność w polu walki była niska z powodu nieergonomicznego rozmieszczenia załogi i braku radiostacji. Zastosowanie dwuosobowej wieży wymagało od dowódcy czołgu obsługiwania celownika armaty, czyli pełnienia funkcji działonowego (cecha charakterystyczna dla wielu czołgów tego okresu). Takie rozwiązanie było mniej efektywne od rozmieszczenia załóg nowych niemieckich czołgów, których wieże mieściły trzyosobową obsadę (dowódcę, działonowego i ładowniczego).

Projekt i konstrukcja czołgu były stale modernizowane. Poprawiano jego osiągi i zmniejszano koszty produkcji. Pojawiały się też jego nowe wersje. Z początkiem 1944 roku na polach bitewnych pojawił się T-34-85, z potężniejszym działem kalibru 85 mm oraz wieżą

Projekt
„Nie mieliśmy niczego podobnego.” – Friedrich von Mellenthin[4].

Przed rokiem 1939 do najliczniejszych czołgów radzieckich należały: czołg lekki T-26 i seria czołgów pościgowych BT. T-26 był powolnym czołgiem piechoty, zaprojektowanym w celu dotrzymania kroku jej żołnierzom. Czołgi BT były tzw. czołgami szybkimi, przeznaczonymi do walki z innymi pojazdami tego typu. Na polu walki miały wykonywać zadania należące dawniej do kawalerii. Oddziały wyposażone w te pojazdy miały dokonywać szybkich, zaskakujących manewrów oskrzydlających pozycje obronne przeciwnika. Oba charakteryzowały się słabym opancerzeniem. Wytrzymywały ostrzał broni strzeleckiej, jednak były podatne na pociski rusznic i armat przeciwpancernych. Stanowiące ich napęd silniki benzynowe łatwo ulegały pożarom[1]. Czołgi były konstrukcjami opartymi na projektach innych krajów z przełomu lat 20. i 30. XX w.: T-26 bazował na konstrukcji brytyjskiego czołgu Vickers E. BT powstały na bazie projektu amerykańskiego inżyniera Waltera Christie.

15 sierpnia 1937 roku dowództwo Armii Czerwonej podjęło decyzję o utworzeniu biura konstrukcyjnego w Charkowskiej Fabryce Parowozów (ChPZ) w Charkowie, w celu skonstruowania następcy czołgów BT. Na szefa biura został wyznaczony inżynier wojskowy 3. rangi, Adolf ♥♥♥, który opracował kluczowe dla projektu szkice nowo tworzonej maszyny. Jesienią jednak ♥♥♥, wraz ze swym zespołem, został aresztowany przez NKWD i zesłany do łagru, a dalsze prace nad prototypem przydzielono inżynierowi Michaiłowi Koszkinowi[5][6]. Prototypowy czołg, nazwany A-20, został wyposażony w 25-milimetrowy pancerz, działo 45 mm i nowy model dwunastocylindrowego silnika wysokoprężnego W-2, napędzanego mniej łatwopalnym olejem napędowym. Miał także 8x6-kołowy wymienny układ jezdny (w przeciwieństwie do 8x2 czołgów BT), który pozwalał na jazdę kołową bez gąsienic[7]. Cecha ta w znacznej mierze wpływała na trwałość podwozi czołgów tego typu. Prototypowe pojazdy na płaskim terenie rozwijały prędkość do 85 km/h. Nie miało to jednak przełożenia na skuteczność bojową, a silnik znacznie podnosił ciężar pojazdu. W późniejszym okresie uznano to za marnotrawstwo przestrzeni wewnątrz wozu[1]. W konstrukcji A-20 wykorzystano także pozytywne doświadczenia z prac (projekty BT-IS i BT-SW-2) nad pochyłym pancerzem. Ustawione pod dużym kątem płyty pancerne powodowały większe prawdopodobieństwo załamania toru lotu (tzw. rykoszetu) pocisków przeciwpancernych niż pancerz pionowy[8]. Taka konstrukcja jednakże zmniejszała ilość miejsca wewnątrz czołgu[9].


A-8 (BT-7M), A-20, T-34 Model 1940 i Model 1941
Koszkin uzyskał aprobatę Stalina na stworzenie drugiego prototypu, lepiej opancerzonego i uzbrojonego, tzw. „czołgu uniwersalnego”[10][1]. Nazwano go A-32, od 32-milimetrowego pancerza przedniego. Miał działo 76,2 mm oraz taki sam model silnika (W-2)[11]. Czołgi były testowane na poligonie w Kubince w 1939 roku. Udowodniono, że cięższy A-32 jest równie mobilny jak A-20. Cięższa wersja A-32 z 54-milimetrowym przednim pancerzem i szerszymi gąsienicami została przyjęta do produkcji pod oznaczeniem T-34. Oznaczenie to nawiązywało do roku 1934, kiedy Koszkin zaczynał formułować założenia projektu przyszłego czołgu (a także uczczenia dekretu nakazującego zwiększenie sił pancernych)[11].

Dwa prototypy T-34 zostały ukończone w styczniu 1940 roku. Przejechały wyczerpującą, 2000-kilometrową trasę z Charkowa do Moskwy (demonstracja dla przywódców ZSRR) i dalej pod Linię Mannerheima. Planowano użycie pojazdów w toczącej się właśnie wojnie z Finlandią. W rejon walk dotarły one jednak już po ich zakończeniu. Powróciły do Charkowa przez Mińsk oraz Kijów na przełomie kwietnia i maja 1940 roku[11]. Usterki wykryte w zawieszeniu po jeździe testowej zostały poprawione[12]. Sprzeciw dowództwa oraz obawy o duże koszty produkcji zostały ostatecznie zlekceważone przez władze polityczne. Pierwsza seria produkcyjna nowych czołgów została ukończona we wrześniu 1940 roku. W tym czasie wstrzymano w KhPZ produkcję czołgów T-26, BT oraz kilkuwieżowego czołgu średniego T-28 i jego następcy T-29. Koszkin zmarł na zapalenie płuc na skutek wyczerpania jazdą z Charkowa do Moskwy. Na czele biura konstrukcyjnego zastąpił go twórca zawieszenia T-34 – Ołeksandr Morozow.

T-34 miał zawieszenie Christiego, użyte wcześniej w czołgach BT. Został jednak pozbawiony możliwości jazdy na kołach. Miał solidny pancerz, mocny silnik i szerokie gąsienice. Początkowa wersja była wyposażona w działo 76,2 mm. Była często nazywana T-34/76 (pierwotnie oznaczenie niemieckie). W 1944 roku rozpoczęto produkcję drugiej głównej wersji czołgu – T-34-85. Miała ona większą wieżę, wyposażoną w działo kalibru 85 mm.

Prototypy poddano testom porównawczym na poligonie w Kubince w sierpniu 1940 r. wraz z zakupionym w Niemczech czołgiem Panzerkampfwagen III Ausf. F. Radziecka konstrukcja przewyższała go opancerzeniem i uzbrojeniem, ale PzKpfw III dysponował lepszą optyką, konstrukcją luków ewakuacyjnych, skrzynią biegów i systemem chłodzenia silnika. Podczas testów prędkości PzKpfw III okazał się być o ponad 20 km/h szybszy od T-34. Był też dużo tańszy i bardziej ergonomiczny od radzieckiego czołgu, zachowywał się też znacznie ciszej – podczas gdy PzKpfw III słyszano z odległości 150-200 metrów, to T-34 był słyszany już z dystansu 500 metrów

Btw mechanizm for camera control is taken from
another Tank I put link if I don't forgot